Kalendarz juliański czy gregoriański?

Dlaczego kraje zachodnie obchodzą Boże Narodzenie 25 grudnia, a większość wierzących w Ukrainie świętuje 7 stycznia? Spójrzmy, jaka jest różnica między tymi kalendarzami i skąd wzięła się ta rozbieżność w datach.

Kalendarz juliański opierał się na obserwacjach pozornego ruchu Słońca po niebie. Został wprowadzony w starożytnym Rzymie przez Gajusza Juliusza Cezara w 46 p.n.e. i opracowany przez aleksandryjskiego astronoma Sozigenesa na podstawie kalendarza starożytnego Egiptu.

Średnia długość roku w kalendarzu juliańskim wynosi 365 dni i 6 godzin (czyli 365 dni w roku, a co cztery lata dodawany jest dodatkowy dzień), podczas gdy długość astronomicznego roku słonecznego wynosi 365 dni 5 godzin 48 minut i 46 sekund. Różnica między nimi wynosi 11 minut i 14 sekund, co oznacza, że ​​​​kalendarz juliański pozostaje lekko w tyle za rzeczywistymi datami.

Problem ten skłonił papieża Grzegorza XIII do zreformowania kalendarza w 1582 roku. Opisana powyżej różnica zniknęła, bo po 4 października tego samego roku nakazano natychmiastowe przejście na 15 października. Zreformowany kalendarz nazwano gregoriańskim.

Jednak nie wszystkie kraje przeszły na nowy system. W szczególności ziemie ukraińskie, które później znajdowały się w Imperium Rosyjskim, funkcjonowały według starego kalendarza juliańskiego. Motywy miały charakter polityczny i religijny: „katolik nie jest bratem osoby prawosławnej” – wierzono w imperium. Jednak w czasie rewolucji Ukraińska Republika Ludowa (UNR) przeszła na nowy kalendarz, podobnie jak bolszewicy. Cerkiew natomiast trzymała się tradycji i nie chciała wspierać komunistów.

Doszło do sytuacji, w której zwykli ludzie zaczęli żyć według nowego systemu (kalendarz gregoriański), a Kościół kontynuował liczenie dat według starego (kalendarz juliański).

Niedokładność kościelnego kalendarza juliańskiego pogłębiła się z biegiem lat. Teraz jest to aż 13 dni. Tak więc, kiedy katolicy i duża liczba prawosławnych świętuje Boże Narodzenie 25 grudnia według kalendarza gregoriańskiego, zgodnie z kalendarzem juliańskim jest to dopiero 12 grudnia. Znaczna liczba ukraińskich prawosławnych i grekokatolików musi czekać 13 dni na narodziny Chrystusa. Kiedy w kalendarzu juliańskim (kościelnym) w końcu pojawia się 25 grudnia, w kalendarzu gregoriańskim, według którego żyje większość ludzi, jest już 7 stycznia.

Według jakich kalendarzy obchodzone są Święta Bożego Narodzenia na świecie?

Obecnie kalendarz juliański jest nadal używany przez cerkiew rosyjską, gruzińską, serbską, jerozolimską, prawosławny Kościół Ukrainy oraz Ukraiński Kościół Greckokatolicki.

Natomiast kalendarz gregoriański jest używany przez 11 innych kościołów, które znajdują się głównie w Europie Zachodniej. Na przykład Rumuński, Bułgarski, Polski Kościół Prawosławny oraz Kościół Prawosławny Ziem Czeskich i Słowacji, a także „greckie” cerkwie prawosławne: Konstantynopolska, Aleksandryjska, Antiocheńska, Albańska.

Kiedy więc Ukraińcy obchodzą Boże Narodzenie?

Metropolita kijowski i całej Ukrainy Epifaniusz zadeklarował w 2019 r., że Ukraińcy mogą obchodzić Boże Narodzenie według kalendarza gregoriańskiego 25 grudnia, jeśli chcą. Również Kościół Prawosławny Ukrainy zastanowi się nad reformą kalendarza, pod warunkiem, że uzyska ona poparcie większości wiernych. W październiku 2022 r. przewidziano już możliwość odprawienia nabożeństwa bożonarodzeniowego 25 grudnia. Taką decyzję podjęto na podstawie wyników posiedzenia Synodu.

Jednocześnie należy rozumieć, że obchodzenie święta Bożego Narodzenia  25 grudnia to kolejny krok odcinający Ukrainę od Rosji oraz Patriarchatu Moskiewskiego. 

Red. Mariia Kovbel z SymvolMedia